Carl von Linné

Ruoŧŧelaš Carl von Linné (1707–1778; Linnæus ovdal ádelastima j. 1757) lei okta daid deháleamos luonddudutkiin iežas áiggis. Dál Linné lea dovddus ovddemustá šattuid ja ealliid luohkkávuogádaga ja nammadangeavada vuođđudeaddjin. Aisttan dajahusa ”Ipmil sivdnidii, Linné ordnii”.

Smolándda Råshulta gilis riegádan Linné dovddai beroštumi šattuide jo unnivuođa rájes. Šaddooahppa gulai dalle dálkkasdiehtagii, nu ahte Carl vulggii lohkat doavttirin Lund universitehttii j. 1727. Go lei válmmaštuvvan, de son doaimmai doavttirin ja maŋŋelis šaddodiehtaga ja dálkkasdiehtaga professoran.

Linné dagai jagis 1732 dutkamušmátkki Sápmái, mii dalle lei dutkiide stuorra oasis dutkameahttun guovlu. Mátkkistis son dutkkai šattuid lassin maiddái báikkálaš olbmuid eallima ja kultuvrra. Girjjis Sámi šattut (lat. Flora Lapponica 1737) Linné govvida šattuid šládjaiešvuođaid lassin daid álbmotlaš geavahanvugiid. Mátkebeaivegirji “Mu sámemátki” 1732 (suom. Lapinmatka 1732) almmustahttui easka jagis 1889. Linné oaidnu guovllu olbmuid eallimis lei oalle románttalaš: ”Mun in leat goassige oaidnán ovttage álbmogis nu suohtas beivviid go sápmelaččain”. Linné dovddai lunddolaččat beroštumi maiddái šattuid geavaheapmái dálkkasdiehtagis ja čálii fáttás oahppagirjji j. 1749.

Linné stuorimus ánsu lea ealániid dieđalaš luohkkájuogu ja nammadeami ovddideamis. Ealánat juhkkojit luohkáide hierarkalaččat joavkkuide oktilaš iešvuođaid vuođul. Ovdal ealániid gohčodedje govvideaddji namahusaiguin, mat sáhtte leat oallege guhkit. Linné oanedii vuogádagastis mánggasánálaš namaid guovtteoasat namahussan. Ealána dieđalas namma čohkiida sohkanamas ja šládjanamas. Dát nammadangeavat lea ainge fámus, vaikko Linné luohkkájuohkovuođuštusain leat luohpan. Vándadivgga (Linnaea borealis) Linné nammadii iežas mielde.

In Archive