Olbmoborranrássi, boska

Angelica archangelica ssp. archangelica

Olbmoborranrási birra ohcejohkalaš muitalii Musealágádusa dutkái 1993:
“Dáppe olbmot fitne Levssejohsiste viežžamin olbmoborranrási. Sii adde fádnuid maid šibihiidda dego dálkkasin. Jos čalmmiide bođii váddu, vaikkeba suddojedje, dalle manne Levssejoga lusa ja bidje oaivvi čázi vuollái ja gehčče johkii. Šerres duottarčázis jáhkke leat dakkár váikkuhusa, ahte čalmmit šearašmuvve ja buhtásmuvve.”

Lieđđedihpiid, siepmaniid ja ruohttasa goikadedje ja geavahedje dálkkasin. Ruohttasa goivo árragiđa dahje čakčat go rássi jápmá. Goikeruohttasiid suske mátkkiid alde ja galbma dálkin amaset čoskkiidit ja dat veahkehii maid gosahahkii.

Anáris nuorra albmát bukte meahcis boađedettiin eamidiidda boskaruohttasiid. T.I Itkonen čálii: ”Go nuorra nieiddat ja bártnit jođášit suoidnemánus duoddaris guođoheamin bohccuideaset ja go iđđes dahje eahkedis vuojehit ealu siidii, de sis leat gáktehelmmiid dievva boskkat, maid sii juogadit iežaset olbmuide, ja sii nu buorre mielain daid borret.”

Olbmoborranrássi lea atnon dálkkasin gosahahkii, heajos varrajohtui, čoavje- ja eará siskkáldas váttuide, leasmái, skurbbehii, veajuhisvuhtii ja golgodávddaid vuostá. Rássi virkkosmahttá ja eandalit ruohtas veahkeha olbmo bissut dearvvasin ja sávrin gitta boarásman beivviide.

Dán áigge olbmoborranrássi lea maid gilvojuvvon ja dan geavahit industriijas. Angelikaolju geavahuvvo liköraid njaddusin ja čoavje-, gosahat- ja nuorvvodálkasiin. Rásis leat furanokumariidna-ávdnasat mat buoridit biepmu suddadeami ja lasihit sáhpi ja čolgarávssá doaimma. Olbmoborranrásis leat C-vitamiidna, ruovdi ja unnánaš antibiohtta.

Boskka bohccenađđa lea starggas, ja dat sáhttá šaddat juoba guovtte mehtera guhkkosažžan. Dat lea guovtte- dahje golmmajahkásaš šaddu, mii jápmá go lea geargan lieđđumis. Boskka aitosaš lávdanviidodat lea Sápmi, ja dat šaddá bures ádjagiid ja jogažiid gáttiin, johkagáttiin ja duottarguovllus. Sisdoallá C-vitamiinna ja maiddái valjis vielgadas- ja minerálaávdnasiid. Šattus lea eteralaš olju, mii sisdoallá ee. borneola, kamfeiinna ja myrseiinna.

Váruhussan:
Boskka nubbi vuollešládja, mearrarittus šaddi riddoboska (Angelica archangelica ssp. litoralis) ii dohkke biebmun iige dálkkodanávnnasin.
Olbmoborranrási ii galgga borrat áhpehisvuođas iige geavahit ovttas vara gielluma eastadeaddji dálkasiiguin. Rásis leat maid dakkár ávdnasat mat ovttas UV-suonjardemiin sáhttet dagahit liikái čuovgaihttoma, mii ii leat allergiija muhto kemialalaš reákšuvdna, mii sáhttá bistit oalle guhká.